Cafeïne en Decaf: Alles wat je moet weten over je dagelijkse kopje.

Cafeïne: de natuurlijke energiegever in jouw kopje

Wist je dat cafeïne een natuurlijk plantaardig verdedigingsmechanisme is? De koffieplant produceert deze stof om zichzelf te beschermen tegen insecten en andere schadelijke organismen. Eigenlijk is het de natuurlijke 'pesticide' van de plant, die ervoor zorgt dat insecten wegblijven en concurrerende planten in de buurt minder snel groeien. Zo slim is de natuur!

Bij Koffie Kàn werken we exclusief met 100% Arabica-koffiebonen die groeien in de hooglanden van Latijns-Amerika. Deze koffiebonen bevatten van nature een lager cafeïnegehalte (tussen 1,2% en 1,7%) dan hun Robusta-neefjes, die tot wel 2,7% cafeïne kunnen bevatten.

Deze lagere cafeïnewaarden in Arabica zijn geen toeval. Deze koffiesoort groeit voornamelijk in koelere klimaten op grote hoogte, waar minder insecten voorkomen en de plant dus minder bescherming nodig heeft. Het resultaat? Een zachtere koffie waar je geen last van hebt - precies waar wij bij Koffie Kàn om bekend staan.

Zachtaardige Arabica-koffiebonen bevatten over het algemeen minder cafeïne.

Hoeveel cafeïne zit er eigenlijk in je kopje?

De hoeveelheid cafeïne in je kopje koffie hangt af van verschillende factoren. Niet alleen de soort koffieboon speelt hierbij een rol, ook de roosteringsmethode en de manier waarop je koffie zet hebben een effect op het cafeïnegehalte van je dagelijkse kopje.

In het algemeen kun je stellen dat een gemiddelde kop koffie 100 tot 250 milligram cafeïne bevat. Toch een behoorlijk verschil! Kies je voor kwalitatieve koffie op basis van zachtaardige Arabica-koffiebonen - zoals bij Koffie Kàn - dan mag je rekenen op een cafeïnegehalte van rond de 100 mg per kopje. Ter referentie: dat is niet meer dan in een reep pure chocolade.

Espresso of filterkoffie: wat bevat meer cafeïne?

Opnieuw is het antwoord niet zo eenduidig. Liefhebbers van espresso beweren dat espresso minder cafeïne bevat dan filterkoffie. Hiervoor baseren ze zich op de korte extractietijd bij de bereiding van espresso.

Maar naast de extractietijd speelt ook de hoeveelheid koffie die je gebruikt een rol. Gemiddeld wordt 7 gram koffie gebruikt voor het bereiden van espressokoffie. Afhankelijk van de koffiesoort betekent dit zo'n 55 à 85 milligram cafeïne per kopje.

De meeste industriële koffiemerken gebruiken vooral Robusta-koffiebonen in hun espressomengeling. Daarin zit een stuk meer cafeïne dan ambachtelijke koffiemerken die eerder Arabica-koffiebonen verwerken. De soort koffie speelt dus een doorslaggevende rol bij het bepalen van het cafeïnegehalte van elk kopje koffie.

De extractietijd van filterkoffie is langer dan die van espresso. Voor het zetten van filterkoffie wordt er al gauw 7 tot 12 gram koffie per kop gebruikt. Omgezet resulteert dit in gemiddeld 100 mg cafeïne per kopje. Anderzijds, wanneer je voor het bereiden van filterkoffie slechts 7 gram koffie gebruikt, dan heb je zeker niet meer cafeïne binnen dan wanneer je voor een espresso kiest.

De hoeveelheid koffie die je gebruikt speelt minstens een even grote rol als de manier waarop je de koffie bereidt.

De effecten van cafeïne op jouw lichaam en geest

Vraag je aan een handvol mensen welk effect koffie op hen heeft, dan krijg je vast en zeker heel verschillende antwoorden. De één geniet elke ochtend en na de lunch van een koffietje als snelle opkikker. De ander slurpt de ganse dag door koffie zonder een krachtige punch te voelen.

Hoe we reageren op cafeïne is voor een stuk genetisch bepaald. Maar ook je lichaamsgewicht speelt een rol. Mensen die groter of zwaarder zijn lijken de effecten van cafeïne beter te verdragen. Het ritme waarop je koffie naar binnen werkt heeft wellicht het grootste effect.

Dat heeft alles te maken met hoe snel je lichaam cafeïne verwerkt. De ene mens zet het al sneller om dan de ander: van enkele uren tot wel een volledig etmaal! Meteen ook de voornaamste reden om 's avonds geen koffie te drinken als je in alle rust in slaap wil vallen.

Sommige mensen hebben 24 uur nodig om cafeïne volledig af te breken.

Cafeïne, het meest actieve bestanddeel van koffie, stimuleert heel wat lichaamsfuncties. Dat komt omdat cafeïne het dopamine-gehalte in ons lichaam doet stijgen. Dopamine is een neurotransmitter of een "doorgeefstofje". Die geeft een boodschap door van de ene naar de andere zenuwcel. In het geval van dopamine is dat een gevoel van tevredenheid of beloning.

Na het gebruik van cafeïne zouden we beter presteren en creatiever zijn. Althans, dat is het resultaat van Amerikaans onderzoek. Ook de nieren voelen zich lichtjes gestimuleerd door cafeïne. Cafeïne prikkelt de blaas en bij sommige mensen ook de darmen.

Cafeïne stimuleert verschillende lichaamsfuncties en ook je geest.

Hoeveel kopjes koffie mag je per dag drinken?

De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) raadt gezonde volwassenen aan niet meer dan 400 mg cafeïne per dag te consumeren. Voor mensen met bepaalde gezondheidsaandoeningen, zoals hartproblemen of zwangere vrouwen, is het verstandig om de cafeïne-inname te beperken.

Om je persoonlijke cafeïnetolerantie te berekenen, geldt als algemene richtlijn 3 mg cafeïne per kilogram lichaamsgewicht. Een persoon van 70 kg kan dus veilig tot 210 mg cafeïne per dag consumeren.

Ter vergelijking:

• Een kopje decafé (200 ml): 3-7 mg cafeïne
• Een kopje filterkoffie (200 ml): 90 mg cafeïne
• Een espresso (60 ml): 80 mg cafeïne

Houd er rekening mee dat het ongeveer 8-12 uur duurt voordat cafeïne door het lichaam wordt verwerkt. Daarom is het beter om niet te veel cafeïne in één keer te nuttigen. Vergeet ook niet dat andere voedingsmiddelen en dranken, zoals thee, energiedranken en chocolade, ook cafeïne bevatten. Tel deze dus mee in je dagelijkse inname.

Cafeïnevrije koffie: wat is het precies?

Even een mythe de wereld uit helpen: cafeïnevrije koffie is niet helemaal cafeïnevrij. In de Europese Unie is het toegelaten dat cafeïnevrije koffie maximum 0,1% cafeïne bevat. Omgerekend betekent dit 2 à 4 milligram cafeïne per kopje. Een groot verschil met de 55 tot 85 milligram bij cafeïnehoudende varianten!

Om cafeïnevrije koffie of "deca" te verkrijgen, worden de koffiebonen gedecafeïneerd. Er zijn verschillende methoden om dit te doen, elk met hun eigen voor- en nadelen wat betreft smaakbehoud en milieu-impact.

De traditionele DCM-methode

De traditionele methode, ook wel bekend als de DCM-methode, gaat als volgt:

1. De ruwe koffiebonen krijgen een stoombad met zuiver water van 93°. Dat proces haalt de cafeïne, de oliën en andere bestanddelen uit de bonen.
2. De bonen worden uit het water gehaald.
3. Er wordt dichloormethaan (DCM) aan het water toegevoegd. Dit organisch oplosmiddel bindt zich aan de cafeïne in het water.
4. Tien uur later wordt het water gekookt om de DCM en cafeïne te doen verdampen. Alle koffiebestanddelen behalve de cafeïne blijven wel in het water aanwezig.
5. De koffiebonen worden terug in het water gelegd om de koffiearoma's en de oliën op te nemen.
6. Uiteindelijk worden de koffiebonen gedroogd.

Maakt dat cafeïnevrije koffie gezonder of ongezonder dan cafeïnehoudende koffie? Wees gerust, liefhebbers die met mate van koffie genieten, kunnen zonder zorgen cafeïnehoudende koffie blijven drinken. Merk je toch kwaaltjes op bij het drinken van koffie - denk aan zure oprispingen of een nerveus gevoel - controleer dan eerder de kwaliteit van je koffie.

Anderzijds zijn de stemmen die cafeïnevrije koffie het etiket 'ongezond' geven helemaal verkeerd. De DCM-methode is niet schadelijk; je vindt in 'deca' niks van de DCM-stoffen terug.

Moderne decafeïnatiemethoden

Naast de traditionele methode zijn er tegenwoordig meer geavanceerde manieren om cafeïne uit koffiebonen te halen:

CO₂-decafeïnatie

De CO₂-decafeïnatiemethode, ontwikkeld door Dr. Kurt Zosel van het Max Planck Instituut, is een van de meest geavanceerde en schone manieren om cafeïne uit koffie te verwijderen. Deze methode gebruikt vloeibare koolstofdioxide om selectief cafeïne te extraheren zonder chemische oplosmiddelen te gebruiken.

Het proces begint met het bevochtigen van groene koffiebonen en deze in een afgesloten extractievat te plaatsen. Onder druk staande vloeibare CO₂ (tussen 73 en 300 atmosfeer) wordt door de bonen gecirculeerd, waarbij specifiek de cafeïne wordt gebonden. De cafeïnerijke CO₂ wordt vervolgens naar een aparte kamer verplaatst waar de druk wordt verlaagd, waardoor de CO₂ verdampt en de cafeïne achterblijft. De gereinigde CO₂ wordt vervolgens gerecycled voor hergebruik in de volgende batch.

Een van de grootste voordelen van deze methode is dat hij residuvrij en milieuvriendelijk is. Aangezien CO₂ een natuurlijk deel van de atmosfeer is en volledig verdampt uit de koffie, is het eindproduct zowel veilig als schoon.

Ethylacetaat (EA)-methode

Ethylacetaat is een natuurlijk voorkomende verbinding die in fruit en planten wordt gevonden, en wordt vaak gepromoot als een meer 'natuurlijke' decafeïnatieoptie. In processen zoals Suikerriet EA-decafeïnatie wordt het ethylacetaat doorgaans geproduceerd door het fermenteren van melasse, een bijproduct van de suikerrietproductie.

EA heeft een lage toxiciteit en een laag kookpunt, wat betekent dat het gemakkelijk verdampt tijdens het roosteren en weinig tot geen residu achterlaat. Deze methode is vooral populair in landen als Colombia, waar het decafeïneren bij de oorsprong helpt om transportkosten te verminderen en de versheid van de bonen te behouden.

EA staat over het algemeen bekend om het goed bewaren van het oorspronkelijke smaakprofiel van de koffiebonen.

Koffie met van nature laag cafeïnegehalte: een spannende ontwikkeling

Voor liefhebbers van koffie met weinig cafeïne zijn er ook natuurlijke alternatieven voor de traditionele decafé. Er zijn namelijk koffievariëteiten die van nature minder cafeïne bevatten:

• Laurina: 0,2 - 0,3% cafeïne
• Aramosa: 0,7 - 0,8% cafeïne

Ter vergelijking: Arabica bevat gewoonlijk 1,2 - 1,7% cafeïne, en Robusta tot wel 2,7%.

Deze koffies met een natuurlijk laag cafeïnegehalte bieden spannende opties, hoewel hun beperkte opbrengsten ze voorlopig een nicheproduct houden. Naarmate meer mensen hun cafeïne-inname willen beheersen, beloven innovaties in zowel decafeïnatie als teelt een smaakvolle toekomst voor cafeïnearme koffie.

Ken jezelf… en geniet!

Nu je de effecten van koffie en cafeïne begrijpt, en je ook weet hoeveel cafeïne er in je kopje koffie verscholen gaat, maak je voor jezelf de optelsom. Vind je de effecten van je dagelijkse koffieconsumptie aangenaam? Dan heb jij de perfecte balans al gevonden.

Een kopje koffie drinken, blijft sowieso zalig genieten. De Arabica-koffiemelanges van Koffie Kàn zijn bijvoorbeeld heel zachtaardig. Koffie waar je in alle rust van geniet maar die je ook een warme boost geven wanneer je daar naar verlangt. Het gaat er dus om de koffiebeleving te vinden die bij jou past.

Wil je koffie zonder prikkel? Kies dan voor onze zachtaardige decafé, die met zorg is gedecafeïneerd om zoveel mogelijk van de oorspronkelijke smaak te behouden. Of ga voor onze reguliere Arabica-melanges, die van nature al een lager cafeïnegehalte hebben dan de industriële varianten.

Wat je keuze ook is, bij Koffie Kàn staan we klaar om je te helpen de koffie te vinden die perfect bij jou past. Want uiteindelijk draait het allemaal om jouw persoonlijke koffiemoment - een moment van rust, genot en warmte in je dag.

Bronnen:
ZHAW Coffee Excellence Center
New Scientist - Friedlieb Ferdinand Runge, the godfather of caffeine
European Coffee Federation
European Food Safety Authority (EFSA)

Dit vind je misschien ook interessant:

• ▶︎ Slow Coffee boek
• ▶︎ Koffie Ontdekking Abonnement
• ▶︎ Hoe zet je het perfecte kopje koffie?
• ▶︎ Lees meer over onze koffiebranderij